W ostatnich latach coraz więcej rodziców decyduje się na zatrudnienie niani na podstawie formalnej umowy uaktywniającej, jest to forma zatrudnienia, która nie tylko zapewnia większe bezpieczeństwo i stabilność dla rodziny, ale również oferuje liczne korzyści prawne i podatkowe dla niani.
W poniższym artkule przyjrzymy się bliżej tematowi umowy uaktywniającej, jej głównym korzyściom, elementom i finansowaniu.
Poszukuję niani dla dziecka | Profile niań w Twojej okolicy
Czym jest umowa uaktywniająca?
Umowa zawarta między rodzicem lub prawnym opiekunem dziecka a nianią stanowi o obowiązku opieki przy zastosowaniu praw kodeksu cywilnego. Umowa po spełnieniu określonych warunków umożliwia pokrycie części kosztów związanych z zatrudnieniem niani przez państwo; dzięki takiemu rozwiązaniu pracownik zostaje objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowym, wypadkowym i zdrowotnym.
Kto może skorzystać z rozwiązania umowy uaktywniającej?
Umowę uaktywniającą może podpisać rodzic, prawny opiekun lub inna osoba, która opiekuje się dzieckiem na podstawie orzeczenia sądu, w przypadku gdy:
- Dziecko ma od 20 tygodni do 3 lat – dofinansowanie do końca roku szkolnego, w przypadku, gdy dziecko nie może pójść do przedszkola (brak wolnych miejsc), wówczas okres skorzystania z dofinansowania wydłuża się o rok;
- Rodzic nie znajduje się na urlopie macierzyńskim, urlopie ojcowskim ani urlopie wychowawczym;
- Nie została utworzona zawodowa rodzina zastępcza;
- Rodzic nie korzysta już z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej, nie zatrudnia innej, dotąd bezrobotnej osoby;
- Rodzic pracuje na umowę o pracę lub zlecenie;
- Rodzic prowadzi działalność pozarolniczą;
- Rodzic prowadzi działalność rolniczą, z wyjątkiem osób w gospodarstwie rolnym będących domownikami i podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników;
Strona może podpisać umowę jako osoba samotnie wychowująca dziecko, panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba po rozwodzie lub separacji. Takie rozwiązanie dotyczy również tych samotnie wychowujących dziecko, pozostających w związkach małżeńskich, w których małżonek nie posiada praw rodzicielskich – wówczas umowa jest podpisywana przez jednego z rodziców.
Co ważne, by skorzystać z dofinansowania dla niani, tzn. by składki ZUS zostały w części opłacone przez budżet państwa, dziecko nie może chodzić do żłobka ani klubu dziecięcego.
Niania a umowa uaktywniająca | Członek rodziny pełniący rolę opiekunki
Nianią, z którą zostanie podpisana umowa uaktywniająca może zostać osoba, która spełni trzy poniższe warunki:
- Osoba ta nie jest rodzicem dziecka ani jego prawnym opiekunem;
- Jest osobą pełnoletnią;
- Posiada badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych oraz orzeczenie o braku przeciwskazań do pracy.
Co jest warte uwagi, nianią w takim rozwiązaniu może być także członek rodziny – babcia lub ciocia.
Gdy powyższe warunki pozostaną spełnione, nie ma dalszych przeciwskazań do podpisania umowy. Opiekunka nie musi posiadać wykształcenia kierunkowego ani doświadczenia zawodowego, które z uwagi na charakter pracy powinno być brane pod uwagę. Co więcej, nianią może być także obywatel innego państwa, który wówczas zostanie zatrudniony w Polsce.
Finansowanie składek ZUS przy umowie uaktywniającej
- Dla umów zawartych do 31 grudnia 2017 roku:
Jeśli wynagrodzenie opiekunki, która została zatrudniona jest mniejsze od wynagrodzenia minimalnego, nie są wymagane opłaty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne przez pracodawcę. W takim przypadku składki zostaną sfinansowane z budżetu państwa.
Gdy pensja przewyższa wynagrodzenie minimalne, wówczas należy opłacić składki od kwoty, która przewyższa minimum wynagrodzenia. W roku 2018 minimalne wynagrodzenie wynosiło 2100 zł, zatem jeżeli wynagrodzenie opiekunki wynosiło 2400 zł, składki będą odprowadzane od kwoty 300 zł.
- Dofinansowanie i umowy uaktywniające zawarte po 1 stycznia 2018 roku:
Budżet państwa finansuje składki ZUS od połowy minimalnego wynagrodzenia – pozostałą część, również tę przekraczającą minimalne wynagrodzenie opłaca rodzic/prawy opiekun.
Przykład: Niania została zatrudniona na umowę uaktywniającą w styczniu 2022 roku, pensja na podpisanej umowie uaktywniającej wynosi 3200 zł. Minimalne wynagrodzenie w 2022 roku wynosi 3010 zł. Połowa minimalnego wynagrodzenia to 3010/2=1505, powyżej tej kwoty rodzic opłaca składki 3200 – 1505 = 1695.
Dofinansowanie na zatrudnienie niani zależy od dwóch czynników: wynagrodzenia oraz daty zawarcia umowy z nianią, przed lub po 2018 roku.
Wzór umowy uaktywniającej dla niani 2024/2025
Przy prowadzeniu rozmów kwalifikacyjnych rodzic ustala czy niania spełnia wszystkie kryteria, by móc podpisać z nią umowę uaktywniającą. Przygotowuje dokument, w którym zawrze wszystkie niezbędne szczegóły współpracy.
WZÓR umowy uaktywniającej.
zawarta dnia …………….. r. w ……………… pomiędzy:
- …………………………… (imię i nazwisko niani), zam. ……………………………………………
PESEL ……………………………………
zwanej dalej “Zleceniobiorcą”,
a
- ……………………………. (imię i nazwisko rodzica), zam. …………………………………………….
PESEL
zwanym dalej “Zleceniodawcą”.
§1
Przedmiot umowy
- Przedmiotem niniejszej umowy jest sprawowanie przez Zleceniobiorcę opieki nad dzieckiem/dziećmi w wieku od 20 tygodnia życia do 3 lat, w czasie i miejscu wskazanym w umowie.
- Niania oświadcza, że posiada badania sanitarno-epidemiologiczne zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r., poz.409).
§2
Dzieci objęte opieką
Zleceniodawca zleca Zleceniobiorcy świadczenie usług w postaci sprawowania opieki nad ………………………..: swoim/swoimi dzieckiem/dziećmi (liczba dzieci)
- ………………………… (imię i nazwisko) ………………… (PESEL) ……………… data urodzenia.
- ………………………… (imię i nazwisko) ………………… (PESEL) ……………… data urodzenia.
- ………………………… (imię i nazwisko) ………………… (PESEL) ……………… data urodzenia.
- ………………………… (imię i nazwisko) ………………… (PESEL) ……………… data urodzenia.
- ………………………… (imię i nazwisko) ………………… (PESEL) ……………… data urodzenia.
W przypadku większej liczby dzieci, dodać kolejne wiersze.
§3
Miejsce i czas sprawowania opieki
Opieka nad dzieckiem/dziećmi, o których mowa w §2 niniejszej umowy sprawowana będzie przez Zleceniobiorcę ……….. dni w tygodniu, od ……………… do ……………., w godzinach od ………………… do………………….. w miejscu …………………………………………………………………. (adres).
Łączna liczba godzin w miesiącu wynosi ……………
§4
Obowiązki Zleceniobiorcy
Do obowiązków Zleceniobiorcy należy w szczególności:
- sprawowanie opieki nad dzieckiem/dziećmi według wskazówek Zleceniodawcy
- zagwarantowanie dziecku odpowiedniej opieki pielęgnacyjnej oraz zajęć z elementami edukacyjnymi, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka
- podawanie dziecku/dzieciom posiłków z harmonogramem wyznaczonym przez Zleceniodawcę
§5
Wynagrodzenie
- Z tytułu wykonywania obowiązków wchodzących w zakres niniejszej umowy Zleceniodawca zobowiązuje się do comiesięcznej wypłaty Zleceniobiorcy wynagrodzenia do 10 dnia następnego miesiąca za poprzedni miesiąc w kwocie ………………………. zł (słownie …………………………………………………………).
- Zapłata wynagrodzenia następować będzie każdorazowo przelewem na rachunek bankowy Zleceniobiorcy: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
- W przypadku, gdy Zleceniobiorca nie będzie mógł sprawować opieki nad dzieckiem/dziećmi w ustalonym w danym miesiącu terminie, ustalone wynagrodzenie zostanie proporcjonalnie zmniejszone.
§6
Koszty dodatkowe
Strony ustalają, iż wynagrodzenie za realizację zleceń obejmują wszelkie koszty i opłaty (w tym koszty dojazdów do miejsca realizacji zlecenia oraz przejazdów z dziećmi), jakie Zleceniobiorca ponosił będzie w związku z wykonywaniem swoich obowiązków.
Konieczność poniesienia innych kosztów nieprzewidzianych w umowie musi być każdorazowo uzgadniana ze Zleceniodawcą.
§7
Zgłoszenie do ubezpieczenia
- Zleceniodawca zobowiązuje się do zgłoszenia Zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
- Obowiązki Rodzica i Niania związane z rozliczeniem niniejszej umowy, w tym regulowaniem składek do ZUS i należności podatkowych regulują odpowiednie przepisy prawne.
§8
Zleceniodawca oświadcza, że
- oboje rodzice pozostają w zatrudnieniu/świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych/prowadzą działalność gospodarczą;
- dziecko/dzieci, o których mowa w umowie, nie są umieszczane w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostały objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna;
§9
Czas trwania umowy
- Umowa zostaje zawarta na okres od …………………… r. do ………………… r.
- Rodzice i Niania jako dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad dzieckiem/dziećmi określają ……………..
§10
Wypowiedzenie umowy
- Każda ze stron ma prawo rozwiązać niniejszą umowę za uprzednim dwutygodniowym wypowiedzeniem na piśmie.
- Zleceniodawca ma prawo wypowiedzieć niniejszą umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku naruszenia przez Zleceniobiorcę obowiązków wynikających z niniejszej umowy
Wszelkie spory wynikające lub związane z wykonania niniejszej umowy, które nie zostaną rozwiązane przez Strony umowy na drodze polubownej, zostaną rozstrzygnięte przez sąd właściwy dla siedziby Zleceniobiorcy.
§12
Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.
§13
W zakresie nieuregulowanym w umowie zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.
§14
Niniejsza umowa została zawarta w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron.
……………………………………. …………………………………….
Podpis Zleceniobiorcy Podpis Zleceniodawcy
Po podpisaniu umowy i rozpoczęciu pracy przez nianię, konieczne jest zgłoszenia niani do ubezpieczenia społecznego. Na złożenie dokumentów rodzic ma 7 dni od dnia rozpoczynającego pracę – data zawarta w umowie.
Pierwszą składkę należy rozliczyć do 15 dnia kolejnego miesiąca. Przykładowo, zatrudniając nianię od 12 kwietnia, obowiązek rozliczenia pierwszej składki spoczywa na rodzicu do 15 maja.
Jakie elementy znajdują się w umowie uaktywniającej dla niani?
Elementy umowy uaktywniającej dla niani, które powinny zostać uwzględnione to:
- Strony umowy, które ją podpisują;
- Cel i przedmiot zawartej umowy – opieka nad dzieckiem;
- Godziny pracy niani. Strony mogą ustalić dowolny czas, nie musi być to pełen lub pół etatu;
- Liczba dzieci do opieki, lokalizacja, zadania
- Wysokość wynagrodzenia i termin jego wypłaty;
- Czas na jaki umowa zostanie zawarta oraz sposób zmiany lub rozwiązania umowy.
Zgłodzenie niani do ZUS
Podczas zgłaszania do ZUS, niezbędne będą również takie informacje jak: imię/imiona, nazwisko, PESEL, data urodzenia, adres zamieszkania, to czy opiekunka jest emerytką, czy pobiera rentę, czy jest osobą niepełnosprawną, a jeżeli tak, to w jakim stopniu oraz czy pracuje w innym miejscu (rodzaj umowy) lub posiada działalność pozarolniczą.
Jakie informacje po podpisaniu umowy uaktywniającej rodzic przekazuje jako płatnik składek
Rodzic dziecka powinien udostępnić niani informacje zawarte w dokumentach rozliczeniowych na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego. W przypadku wątpliwości do do poprawności informacji, niania może poprosić o wprowadzenie korekty w danych dokumentach.
Gdy poprawki nie zostaną zgłoszone przez rodzica (w ciągu 3 miesięcy), niania ma możliwość złożenia wniosku o poprawienie danych w placówce ZUS.
Wysokość składek dla umowy uaktywniającej
Wysokość składek wynosi odpowiednio:
Ubezpieczenie emerytalne – 19,52 % kwoty, od której obliczana jest składka
Ubezpieczenie rentowe – 8%
Ubezpieczenie chorobowe – 2,45%
Ubezpieczenie wypadkowe – 2,45%
Ubezpieczenie zdrowotne – 9%
Warto wiedzieć! Rodzic lub osoba, z którą została podpisana umowa uaktywniająca nie opłaca składek na Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych.
Czy umowa uaktywniająca wlicza się do emerytury lub renty?
Osoba pracująca w charakterze niani na podstawie umowy uaktywniającej, ma ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie obowiązkowych ubezpieczeń.
Umowa uaktywniająca a zasiłek macierzyński i urlop wychowawczy
Osoba, która pobiera zasiłek macierzyński i jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy uaktywniającej podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Dobrowolnie, na swój wniosek dana osoba może zostać objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z tytułu umowy uaktywniającej.
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym i jednocześnie pracująca na podstawie umowy uaktywniającej, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu podpisanej umowy.
Twoja niania zachorowała, co zrobić?
Jeżeli niani była objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym tj. została zgłoszona do tego ubezpieczenia, w przypadku choroby może uzyskać: zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne.
Niania ma prawo do zasiłku po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, do tego okresu zostają wliczone poprzednie okresy ubezpieczeniowe, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.
Przygotowano na podstawie
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1205, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.);
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2021 r. poz. 75, z późn. zm.).