Czym jest urlop wychowawczy – świadczenie pracownicze w 2023 roku
Urlop wychowawczy jest jedną z form urlopu, która przysługuje pracownikowi posiadającemu dzieci poniżej 18. roku życia. Urlop ma na celu umożliwienie opieki i wychowanie dziecka, przy jednoczesnym zachowaniu miejsca pracy.
Warto wiedzieć: podczas urlopu pracownik podlega szczególnej ochronie, co oznacza, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie trwania urlopu wychowawczego do jego zakończenia.
Komu przysługuje i ile trwa urlop wychowawczy 2023?
Urlop wychowawczy przysługuje rodzicom i opiekunom dziecka na równych prawach. Każda z osób może skorzystać z przysługującego jej okresu urlopowego – urlop wychowawczy trwa przez okres do 36 miesięcy i może zostać wykorzystany w kilku okresach w zależności od potrzeb pracownika. Warto zaznaczyć, że okres urlopu może zostać wydłużony w sytuacjach opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością do 60 miesięcy. Z uwagi na możliwość podziału urlopu, przyjęto podział na nie więcej niż 5 części, przy czym jeden z rodziców ma prawo do skorzystania z maksymalnie 35. miesięcy, pozostawiając miesiąc urlopu dla drugiego rodzica.
Kalkulator urlopu wychowawczego umożliwia obliczenie maksymalnego wymiaru urlopu wychowawczego wraz z maksymalnymi podziałami między rodziców oraz przerwami w jego wykorzystaniu.
Urlop wychowawczy a wiek dziecka
Zgodnie z obowiązującym prawem tj. art. 186 § 2 Kodeksu pracy rodzice mają możliwość do wykorzystania urlopu wychowawczego dla dziecka, które nie ukończyło 6. roku życia, w przypadku dzieci niepełnosprawnych okres ten został wydłużony do 18. roku życia.
Czy urlop wychowawczy jest płatny?
Urlop wychowawczy w Polsce nie jest świadczeniem płatnym. Pracownik, podczas przebywania na urlopie wychowawczym nie otrzymuje wynagrodzenia od pracodawcy, ale może skorzystać z innych form wsparcia finansowego takich jak świadczenia z tytułu zasiłku z funduszu alimentacyjnego, dodatku mieszkaniowego, ubezpieczenia społecznego.
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem jest świadczeniem przysługującym rodzinie korzystającej z zasiłku rodzinnego, której dochód w przeliczeniu na jedną osobę nie może przekroczyć 674 zł lub w przypadku dziecka z niepełnosprawnością 774 zł. Co warto mieć na uwadze to, że dodatek za opiekę przysługuje tylko jednemu rodzicowi przebywającemu na urlopie wychowawczym. Dodatek przysługuje mamie lub tacie dziecka lub opiekunowi prawnemu, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką.
Do dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem nie ma prawa osoba:
- której staż pracy bezpośrednio przez urlopem wychowawczym był krótszy niż 6 miesięcy,
- która w okresie urlopu wychowawczego korzystała z zasiłku macierzyńskiego i zasiłku tacierzyńskiego,
- która wykonuje pracę zarobkową uniemożliwiającą jej osobiste opiekowanie się dzieckiem.
Dodatek przysługuje w kwocie 400 zł miesięcznie nie dłużej niż:
- 24 miesiące w przypadku opieki nad jednym dzieckiem,
- 36 miesięcy w przypadku opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonymi podczas jednego porodu,
- 72 miesiące w przypadku opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym.
Wypłata świadczenie następuje raz w miesiącu razem z zasiłkiem rodzinnym. Harmonogram wypłat świadczenia ustala podmiot realizujący.
Urlop wychowawczy a urlop wypoczynkowy
Urlop wychowawczy i urlop wypoczynkowy stanowią dwa różne rodzaje urlopów, które przysługują pracownikowi w Polsce. Pierwszy przysługuje pracownikom z dziećmi poniżej 18. roku życia i ma na celu umożliwienie opieki i wychowanie dziecka przy jednoczesnym zachowaniu miejsca pracy. Urlop wychowawczy nie jest urlopem płatnym, przy czym daje prawo do świadczeń z przysługujących z ubezpieczenia społecznego.
Urlop wypoczynkowy jest rodzajem urlopu, który przysługuje każdemu pracownikowi niezależnie od posiadania dzieci i ma na celu umożliwienie odpoczynku od pracy oraz regeneracji sił. W przeciwieństwie do urlopu wychowawczego jest urlopem płatnym, a jego długość zależy od stażu pracy pracownika – 20 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Warto pamiętać, że oba urlopy można wykorzystać w dowolnym momencie, ale nie jednocześnie. Pracownik, który korzysta z urlopu wypoczynkowego nie może skorzystać z urlopu wychowawczego i odwrotnie.
Wniosek o urlop wychowawczy 2023 [wzór]
Wniosek o urlop wychowawczy powinien zostać złożony w terminie na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu w formie pisemnej do pracodawcy. Treść wniosku o urlop wychowawczy reguluje § 23 rozporządzenia Ministra Rodziny , Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków.
Wniosek powinien zawierać następujące informacje:
- Imię i nazwisko pracownika,
- Okres, na jaki pracownik chce wziąć urlop wychowawczy,
- Data rozpoczęcia urlopu,
- Liczba miesięcy urlopu wychowawczego, z których pracownik chce skorzystać,
- Dane dziecka (imię i nazwisko, data urodzenia),
- Potwierdzenie rodzicielstwa lub opieki nad dzieckiem,
- Wskazanie, czy urlop wychowawczy będzie podzielony na części, jeżeli tak to w jakiej liczbie,
- Data i podpis.
Wzór wniosku o urlop wychowawczy
Dla wniosku składanego w formie elektronicznej, należy skorzystać z platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS). Pracodawca jest zobowiązany odpowiedzieć na wniosek w ciągu 14 dni od jego otrzymania.
Kiedy złożyć wniosek o urlop wychowawczy
Wniosek o urlop powinien zostać złożony na 21 dni przed planowanym dniem rozpoczęcia urlopu.
Warto wiedzieć: Pracodawca nie ma możliwości odmowy udzielenia urlopu wychowawczego.
Niezbędne dokumenty podczas ubiegania się o urlop wychowawczy
Aby ubiegać się o urlop wychowawczy, pracownik powinien złożyć poniższe dokumenty u pracodawcy:
- Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego,
- Potwierdzenie rodzicielstwa lub opieki nad dzieckiem,
- Zaświadczenie lekarskie w przypadku przedłużenia urlopu wychowawczego z powodu choroby dziecka,
- Umowę o pracę,
- Dokumenty dodatkowe w zależności od sytuacji pracownika np. zaświadczenie o niepobieraniu zasiłku macierzyńskiego.
Jaki jest wymagany okres zatrudnienia przed udzieleniem urlopu wychowawczego?
Zgodnie z obowiązującym prawem, aby móc skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownik musi być zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed rozpoczęciem urlopu.
Kto opłaca składki na ubezpieczenie ZUS podczas urlopu wychowawczego?
Składki na ubezpieczenie podczas przebywania na urlopie wychowawczym finansuje budżet państwa, ale to pracodawca jest obciążony obowiązkiem ich naliczania i rozliczenia.
W jaki sposób przedłużyć urlop wychowawczy?
Urlop wychowawczy trwa maksymalnie do 36 miesięcy i może zostać wykorzystany w 5. częściach. Jeżeli dana osoba zwróciła się o wykorzystanie urlopu w krótszym wymiarze niż 36 miesięcy, może złożyć kolejny wniosek o przedłużenie urlopu.
Czy urlop wychowawczy wlicza się do emerytury?
Tak, urlop wychowawczy wlicza się do stażu pracy pracownika, innymi słowy ma wpływ na wielkość przyszłej emerytury. Co warto mieść na uwadze to, że wysokość emerytury zależy od wielu czynników: stażu pracy, osiągniętych składek na ubezpieczenie społeczne, wysokości pobieranego wynagrodzenia, wieku emerytalnego. Urlop wychowawczy jest zatem jednym z wielu składników mogących wpłynąć na wielkość emerytury.
Czy urlop wychowawczy wlicza się do stażu pracy?
Urlop wychowawczy może być rozumiany jako przerwa w pracy, jednak nie powinien być uważany jako przerwanie stażu pracy. Czas spędzony na urlopie wychowawczym jest wliczany do stażu pracy pracownika.
Urlop wychowawczy a działalność gospodarcza
Zgodnie z obowiązującym prawem, urlop wychowawczy przysługuje tylko i wyłącznie pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, nie dla innych rodzajów umów np. umowy zlecenie, umowy uaktywniającej. Osoby prowadzące działalność we własnym zakresie nie mają prawa do skorzystania z urlopu wychowawczego, jednak mogą skorzystać z innych form wsparcia w związku z opieką nad dziećmi. Osoba prowadząca działalność gospodarzą nie ma z góry ustalonych dni wolnych przez co zarządza kalendarzem we własnym zakresie, w ten sposób czas poświęcony na opiekę nad dzieckiem może zostać ustalony na indywidualnych zasadach bez ingerencji osób trzecich.
Prawa i obowiązki pracownika na urlopie wychowawczym
Pracownik, który korzysta z urlopu wychowawczego posiada prawa, takie jak:
- Prawo do odwołania się od decyzji pracodawcy, gdy ten odmówił przyznania urlopu wychowawczego lub nie zgodził się z warunkami, na których ma zostać udzielony,
- Prawo do powrotu do pracy po upływie urlopu.
Obowiązki pracownika to:
- Obowiązek sprawowania opieki nad dzieckiem, na które został udzielony urlop wychowawczy,
- Obowiązek zgłoszenia ewentualnych zmian co do planowanego okresu urlopowego,
- Obowiązek zgłoszenia informacji o podjęciu pracy na innej umowie, dla umowy zlecenie lub o dzieło podczas trwania urlopu wychowawczego.
Podstawa prawna – Urlop wychowawczy 2023
Urlop wychowawczy jest uregulowany w polskim prawie przez Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2021 r. poz. 1442 z późn. zm.) oraz Ustawę z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1159 z późn. zm.).