Mimo tego, że sen jest fundamentalnym elementem naszego życia, wpływającym na zdrowie, zarówno fizyczne jak i psychiczne, coraz więcej ludzi boryka się z różnymi jego zaburzeniami, stanowiącymi o złym samopoczucia i wielu innych następstwach zdrowotnych. W poniższym artykule przyjrzymy się najpowszechniej znanym zaburzeniom snu, ich przyczynom i długotrwałym skutkom. Postaramy się dostarczyć kompleksowej wiedzy na temat każdego zaburzenia oraz podpowiedzi, w jaki sposób zadbać o jakość snu, by cieszyć się zdrowszym i wypoczętym życiem.
Czym tak właściwie są zaburzenia snu i kiedy możemy mówić o problemach ze snem?
Pod pojęciem zaburzenia snu kryje się wiele dolegliwości zdrowotnych, zarówno na tle fizycznym jak i psychicznym, które w negatywny sposób wpływają na zdrowy, spokojny i prawidłowy przebieg snu.
Jakie są najczęściej spotykane zaburzenia snu?
Do najczęściej wymienianych zaburzeń wpływających na prawidłowy sen należą: trudności w zasypianiu, przebudzanie w nocy, trudności z utrzymaniem snu, bezdech senny, lęki lub koszmary.
Jak wygląda klasyfikacja zaburzeń snu według WHO?
Istnieje wiele klasyfikacji zaburzeń i nieprawidłowości snu, przy czym obowiązująca w Polsce Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowana przez WHO wyróżnia dwa rodzaje zaburzeń.
Zaburzenia snu na tle organicznym
Zaburzenia snu na tle organicznym to rodzaj problemów ze snem, które wynikają bezpośrednio z fizycznych lub medycznych przyczyn. Oznacza to, że ten rodzaj zaburzenia ma swoje korzenie w konkretnej chorobie lub uszkodzeniu ciała np. układu nerwowego. Należą do nich m.in. bezdech senny, narkolepsja, zespół niespokojnych nóg, katalepsja.
Leczenie tego typu zaburzeń polega przede wszystkim na identyfikacji podstawy choroby lub schorzenia oraz włączenia leczenia farmakologicznego, terapii behawioralnej lub modyfikacji stylu życia. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu obrania dokładnego planu leczenia oraz poprawnej diagnozy zaburzenia oraz jego podstaw.
Zaburzenia snu na tle nieorganicznym
Zaburzenia snu na tle nieorganicznym, znane również jako zaburzenia snu psychogenne, stanowią zaburzenia, które nie wynikają bezpośrednio z fizycznych przyczyn lub chorób. Zamiast tego, ich źródło upatruje się w czynnikach psychologicznych, emocjonalnych lub behawioralnych np. stresu, depresji, złych nawyków. Do tego rodzaju zaburzeń należą m.in. bezsenność, lęki i koszmary.
Podział zaburzeń snu według klasyfikacji amerykańskiej
Podział według tej klasyfikacji wyróżnia zaburzenia snu na tle pierwotnym i wtórnym.
Zaburzenia pierwotne nie wynikają z innych chorób lub stanu fizycznego danej osoby, ale stanowią odrębny problem. Zaburzenia wtórne towarzyszą innym chorobom, stanom emocjonalnym lub stanowią następstwo wcześniej przyjmowanych substancji, leków lub używek.
Jakie są rodzaje zaburzeń snu?
Do najczęściej spotykanych zaburzeń snu należą: bezsenność, hipersomnia, narkolepsja, katapleksja, paraliż senny, lunatyzm, lęki nocne, zespół niespokojnych nóg.
- Bezsenność – charakteryzuje się trudnościami w zasypianiu, utrzymywaniem snu lub wczesnoporannym budzeniem;
- Hipersomnia – jest zaburzeniem charakteryzującym się nadmierną sennością w ciągu dnia;
- Narkolepsja – to nagłe ataki senności w ciągu dnia pojawiające się bez ostrzeżenia, mogące trwać od kilku sekund do kilku minut;
- Katapleksja – stanowi nagły, przejściowy lub trwały spadek napięcia mięśniowego zwykle wywołany przez silne emocje lub stres, skutkiem czego osoba chora traci równowagę i osuwa się na ziemię;
- Paraliż senny – to zaburzenie charakteryzujące się tymczasową utratą możliwości poruszania się i mówienia podczas zasypiania lub budzenia się;
- Lunatyzm – osoba dotknięta lunatyzmem chodzi, mówi lub wykonuje czynności podczas snu;
- Lęki nocne i koszmary – stanowią bardzo nieprzyjemne i realistyczne sceny prowadzące do uczucia niepokoju w ciągu nocy oraz dnia. Osoba dotknięta lękami i koszmarami może odczuwać silne emocje długo po wybudzeniu;
- Zespół niespokojnych nóg – charakteryzuje się nieprzyjemnymi i męczącymi wrażeniami powodującymi niepokój i koniecznością poruszenia nogami podczas snu, a tym samym wybudzeniem.
Jak rozpoznać u siebie zaburzenie snu?
Rozpoznanie zaburzenia snu jest kluczowe, aby podjąć odpowiednie kroki w celu poprawy jakości snu i zapobieganiu negatywnym skutkom dla zdrowia. Wiele osób samodzielnie próbuje radzić sobie z problemami wynikającymi z pojawiających się problemów ze snem, jednakże konsultacja z lekarzem specjalistą stanowi najlepszą pomoc w przypadku rozpoznania objawów, takich jak: trudności w zasypianiu, częste wybudzanie, brak możliwości ponownego zaśnięcia, lunatyzm, paraliż senny, niepokój, stany lękowe, brak motywacji i chęci do działania spowodowane brakiem energii i wyczerpaniem, senność, zmęczenie w ciągu dnia.
Jakie są główne przyczyny zaburzeń snu?
Zaburzenia snu mają wiele przyczyn, do których najczęściej należą stres oraz niezdrowy styl życia: niewłaściwe odżywianie, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej, picie alkoholu i kofeiny. Występowanie zaburzeń snu może być objawem innych schorzeń i chorób, takich jak cukrzyca, astma, zaburzenia neurologiczne, padaczka, choroba Parkinsona, nadciśnienie, a także przyjmowanie leków np. przeciwbólowych. W przypadku zauważenia u siebie któregokolwiek z zaburzeń snu, należy przede wszystkim dokonać dogłębnej analizy potencjalnych czynników ryzyka na tle środowiskowym, fizycznym oraz psychicznym, które w bezpośredni sposób mogą stanowić źródło problemu.
Czy przewlekły stres może prowadzić do zaburzeń snu?
Tak, przewlekły stres związany z trudną sytuacją życiową np. śmiercią bliskiej osoby, rozwodem, kłopotami finansowymi lub inną sytuacją może w bezpośredni sposób wpłynąć na jakość i długość snu oraz utrwalenie powstających zaburzeń. W przypadku wystąpienia objawów zaburzenia snu, warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże w diagnozie problemu i jego leczeniu.
Czy unikanie stresu wpływa na lepszy sen?
Unikanie stresu może w znaczący sposób pozytywnie wpłynąć na jakość snu. Stres stanowi jeden z głównych czynników prowadzących do zaburzeń snu, takich jak trudności z zasypianiem, częste przebudzanie lub koszmary.
Szukam opiekuna dla osoby starszej
Jakie są objawy zaburzeń snu?
Do najczęściej wymienianych objawów zaburzeń snu należą:
- obniżenie jakości snu i brak odpowiedniej regeneracji sił;
- trudności z zasypianiu;
- wczesne wybudzanie;
- senność i zmęczenie w ciągu dnia;
- obniżona wydajność;
- rozdrażnienie, wahania nastroju, ogólne rozdrażnienie;
- brak motywacji i chęci do działania;
- agresja i impulsywność;
- niepokój i stany lękowe.
Co w przypadku przewlekłego braku snu?
Przewlekły brak snu, znany również pod nazwą chronicznego niedoboru snu, jest stanem, w którym dana osoba doświadcza regularnego niedoboru ilości snu potrzebnej do poprawnego funkcjonowania w ciągu dnia. Wydłużający się brak snu stanowi poważny problem zdrowotny mogący prowadzić do różnorodnych skutków ubocznych dla zdrowia psychicznego i fizycznego, o którym niezwłocznie należy poinformować lekarza rodzinnego, który dokona analizy czynników ryzyka oraz wdroży stosowne leczenie.
Jakie są skutki przewlekłego braku snu u osoby dorosłej?
Najczęstsze skutki przewlekłego braku snu to m.in. zmniejszona wydajność umysłowa podczas wykonywania codziennych czynności, problemy z koncentracją i funkcjonowaniem, problemy emocjonalne, ogólne rozdrażnienie, stres, depresja, zwiększone ryzyko chorób, problemy z układem odpornościowym, zaburzenia nastroju, nadciśnienie i choroba wieńcowa. Przewlekły brak snu ma wpływ na całe ciało i uwidacznia się poprzez:
- Skutki zdrowotne, takie jak osłabienie układu odpornościowego i zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby: cukrzycę, nadwagę, problemy hormonalne;
- Codzienne funkcjonowanie – niedostateczna ilość snu wpływa na zaburzenia koncentracji, spadek wydajności, problemy z pamięcią oraz uczucie zmęczenia w ciągu dnia;
- Zaburzenia nastroju – wahania nastroju i emocji, drażliwość, problemy emocjonalne i ogólny niepokój są często spotyka podczas przewlekłego braku snu;
- Zwiększone ryzyko wypadków – osoba cierpiąca na chroniczny niedobór snu charakteryzuje się większym prawdopodobieństwem spowodowania wypadków (samochodowych, w pracy, w domu) aniżeli osoba w pełni wyspana.
Jak leczyć zaburzenia snu u osoby dorosłej?
Leczenie zaburzeń snu u osób dorosłych zależy przede wszystkim od rodzaju zaburzenia oraz poznania przyczyn jego powstania. W przypadku zaburzeń spowodowanych stresem lub niehigienicznym trybem życia, konieczna jest zmiana nawyków i podejście behawioralne mające na celu poprawę jakości życia. Zaburzenia wywołane innymi chorobami mogą wymagać podejścia farmakologicznego i włączenia odpowiednich leków.
Jakie są dostępne metody leczenia zaburzeń snu?
Metody leczenia to m.in. terapia behawioralna, terapia farmakologiczna, terapia świetlna, leczenie psychoedukacyjne na temat higieny snu, zmiana stylu życia, zwiększenie aktywności fizycznej, unikanie alkoholu i kofeiny oraz wprowadzenie rutynowych czynności przed snem.
Terapia behawioralna jako sposób na polepszenie jakości snu
Najczęściej spotykaną metodą leczenia zaburzeń snu jest tzw. podejście behawioralne, jest to rekomendowana i skuteczna forma terapii, której celem jest zmiana nawyków, myślenia i rutyny związanej ze snem. Terapia behawioralna rozpoczyna się od edukacji na temat zdrowego snu, nawyków związanych z prawidłowym procesem spania, informacjami na temat cykli snu oraz czynników zaburzających proces. Dalsze kroki terapii to uczenie relaksacji oraz kontrola środowiska snu poprzez stworzenie odpowiednich warunków do snu np. zaciemnionego pomieszczenia z odpowiednią temperaturą. Terapia behawioralna jest preferowaną przez wielu metodą, ponieważ stawia na zmianę stylu życia oraz wyuczonych nawyków mogących zaburzać spokojny sen, a nie farmakologiczne podejście.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące zaburzeń snu u osób dorosłych
Czy genetyka ma wpływ na powstawanie zaburzenia snu?
Podłoże genetyczne może wpływać na zaburzenia snu, co zostało potwierdzone przez wiele przeprowadzonych badań. Doświadczanie problemów ze snem np. bezsenności może wyrastać już na poziomie łańcucha DNA, co stanowi predyspozycję wielu osób problemów w spokojnym przespaniu całej nocy. Obecnie zostało zidentyfikowanych kilka genów mogących wpływać na regulację rytmu snu, proces zasypiania oraz budzenia.
Jakie są efekty uboczne farmakologicznego leczenia zaburzeń snu?
Leczenie farmakologiczne zaburzeń snu zazwyczaj wiąże się z pewnymi efektami ubocznymi stosowania niektórych leków. Na uwadze należy mieć przede wszystkim to, że reakcja na leki jest indywidualna i nie wszyscy pacjenci doświadczają tych samych skutków ubocznych. Najczęściej wymieniane to m.in. reakcje alergiczne, zaburzenia w codziennej aktywności, apatia, uzależnienie fizyczne i psychiczne, zanik pamięci, problemy z koordynacją ruchową, częste zmiany nastroju.
Czy zmiana nawyków żywieniowych może poprawić sen?
Istnieje wiele pokarmów i substancji mogących w pozytywny lub negatywny sposób wpływać na sen i zdolność zasypiania. Do najczęściej wymienianych zmian nawyków związanych z żywieniem, które w bezpośredni sposób mogą przełożyć się na poprawę jakości snu należą: unikanie kofeiny i ograniczenie spożycia alkoholu, zwiększenie ilości produktów bogatych w magnez np. pestek dyni lub migdałów, unikanie ciężkich przekąsek przed snem, regularne spożywanie posiłków.