Autyzm, zgodnie z klasyfikacją ICD-10, należy do całościowych zaburzeń rozwojowych. Objawia się trudnościami w komunikacji emocjonalnej, integracji bodźców zmysłowych i interakcjach społecznych. Osoby ze spektrum autyzmu (ASD – ang. Autism Spectrum Disorder) inaczej postrzegają i reagują na otaczający świat, co wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Ponieważ mówimy o spektrum zaburzeń, objawy i ich nasilenie mogą znacznie różnić się u poszczególnych osób.
Znajdź idealną pomoc lub pracę w jednej z pięciu kategorii: niania, opieka seniora, sprzątanie, petsitting korepetycje – i bądź na bieżąco z praktycznymi poradami z każdej dziedziny!
Charakterystyka i klasyfikacja autyzmu u dzieci i dorosłych
U dzieci objawy autyzmu są zazwyczaj widoczne przed 3. rokiem życia. Należą do nich m.in. opóźnienie mowy, brak kontaktu wzrokowego, ograniczone reakcje na otoczenie i powtarzalne zachowania. Dorośli z autyzmem często wykazują trudności w relacjach interpersonalnych, preferują rutynę i mogą mieć ograniczone, lecz intensywne zainteresowania.
W spektrum autyzmu mieści się również zespół Aspergera (tzw. autyzm wysokofunkcjonujący) – osoby z tym zaburzeniem często posiadają dobrze rozwiniętą mowę i przeciętny lub wysoki poziom inteligencji, lecz mają trudności w rozumieniu norm społecznych i emocji innych osób.
Pochodzenie terminu „autyzm”
Termin „autyzm” pochodzi z języka greckiego („autos” – sam, samodzielny) i został wprowadzony do medycyny w 1911 roku przez Eugena Bleulera jako określenie pewnych cech schizofrenii. W latach 40. XX wieku amerykański psychiatra Leo Kanner opisał autyzm jako niezależne zaburzenie rozwojowe u dzieci, związane z trudnościami w interakcjach społecznych, ograniczonym repertuarem zachowań i zainteresowań oraz neurologicznym podłożem.
Przyczyny autyzmu – co wiemy?
Dokładne przyczyny powstawania autyzmu nie są w pełni poznane, jednak większość badaczy wskazuje na kombinację czynników genetycznych i środowiskowych.
Czynniki genetyczne:
- Dziedziczenie – autyzm częściej występuje w rodzinach, gdzie już wcześniej zdiagnozowano to zaburzenie.
- Mutacje genetyczne – szczególnie te związane z funkcjonowaniem neuronów, np. w przypadku zespołu łamliwego chromosomu X czy zespołu Retta.
Czynniki środowiskowe:
- Ekspozycja na toksyny (np. ołów, rtęć);
- Infekcje wirusowe w ciąży (różyczka, cytomegalia, HSV);
- Zaburzenia metaboliczne matki (np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy);
- Poród przedwczesny, niska waga urodzeniowa, niska ocena Apgar.
Mity na temat autyzmu
Wciąż krąży wiele mitów na temat przyczyn autyzmu, które nie znajdują potwierdzenia w badaniach naukowych. Do najczęściej powtarzanych należą:
- Szczepienia – liczne badania nie wykazały związku między szczepieniami a autyzmem.
- Stres w ciąży – nie ma dowodów na to, że sam stres może być bezpośrednią przyczyną autyzmu.
- Brak miłości i opieki – autyzm nie wynika z wychowania ani relacji rodzinnych.
Objawy autyzmu – jak rozpoznać?
Objawy u dzieci:
- Brak reakcji na imię;
- Brak kontaktu wzrokowego;
- Opóźnienia w rozwoju mowy;
- Powtarzalne zachowania (np. kołysanie się, machanie rękami);
- Brak gestów społecznych („papa”, wskazywanie palcem).
Wczesne sygnały mogą pojawić się już w pierwszym roku życia:
- 6. miesiąc – brak odwzajemniania uśmiechu;
- 12. miesiąc – brak gaworzenia, brak reakcji na imię;
- 24. miesiąc – brak prostych zdań.
Objawy u dorosłych:
- Trudności w rozumieniu mowy ciała i emocji innych;
- Skłonność do trzymania się rutyny;
- Wąskie, intensywne zainteresowania;
- Problemy z elastycznym myśleniem i adaptacją;
- Czasem ponadprzeciętne zdolności w określonych dziedzinach (np. muzyka, matematyka, pamięć).
Diagnostyka i leczenie autyzmu
Diagnoza autyzmu opiera się na obserwacji zachowań i wywiadzie medycznym. W procesie diagnostycznym biorą udział specjaliści: pediatra, psycholog, psychiatra i neurolog dziecięcy. Nie istnieje jedno konkretne badanie wykrywające autyzm – konieczna jest kompleksowa ocena rozwoju.
Wczesne rozpoznanie autyzmu jest kluczowe dla dobrania odpowiedniej terapii. Choć autyzmu nie można „wyleczyć”, odpowiednie wsparcie (terapia behawioralna, logopedyczna, pedagogiczna, integracja sensoryczna) znacząco poprawia funkcjonowanie osoby ze spektrum.
Autyzm a wygląd zewnętrzny
Autyzm nie należy do rodzaju zaburzeń, które można rozpoznać tylko i wyłącznie po wyglądzie – twarz osoby z autyzmem nie różni się znacząco od twarzy osoby bez tego zaburzenia, autyzm jest zaburzeniem neurologicznym, które wpływa na to w jaki sposób dana jednostka postrzega otoczenie.
Istnieją jednak pewne charakterystyczne zachowania, objawy lub reakcje, które mogą być związane z autyzmem:
- trudności i ograniczenia w wyrażaniu emocji: radości, smutku czy zaskoczenia;
- brak kontaktu wzrokowego;
- powtarzalność zachowań np. machanie rękami, kołysanie lub skakanie;
Autyzm a zespół Aspergera, czyli autyzm wysokofunkcjonujący
Autyzm jest zaburzeniem ze spektrum autyzmu, wpływającym na rozwój umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Osoby w spektrum autyzmu charakteryzują się trudnościami w nawiązywaniu kontaktów społecznych i wyrażaniu własnych potrzeb.
Zespół Aspergera jest zaburzeniem ze spektrum autyzmu wyróżniającym się pod względem dobrze rozwiniętej mowy i wysokiego poziomu inteligencji. Osoby dotknięte zespołem Aspergera mogą wykazywać powtarzające się zachowania oraz trudności w myśleniu. Objawy zespołu Aspergera obejmują:
- trudności w nawiązaniu i utrzymywaniu relacji;
- trudności w rozumieniu emocji, sytuacji społecznych;
- ograniczone zainteresowania;
- nadwrażliwość lub niewrażliwość.
Z uwagi na mniejsze problemy w posługiwaniu się mową, zespół Aspergera jest czasem definiowany jako „łagodniejsza forma autyzmu” lub „autyzm wysokofunkcjonujący”
Znajdź idealną pomoc lub pracę w jednej z pięciu kategorii: niania, opieka seniora, sprzątanie, petsitting korepetycje – i bądź na bieżąco z praktycznymi poradami z każdej dziedziny!
