Czteroletnie dziecko znajduje się w punkcie dynamicznego rozwoju swoich umiejętności i zdolności, staje się bardziej „wyraźne”, przez co rodzice i opiekunowie częściej zadają pytania, czego mogą oczekiwać od czterolatka.
W poniższym artykule zgłębimy, jakie są specyficzne potrzeby i umiejętności czterolatków oraz jakie wyzwania stoją przed dziećmi i ich opiekunami. Przyjrzymy się również podstawie programowej dla tej grupy wiekowej, aby zrozumieć, jakie cele edukacyjne i rozwojowe pojawią się na drodze.
Co powinien umieć 4 latek | Otoczenie, potrzeby i kontakt z bliskimi
Dziecko czteroletnie znajduje się w czasie niezwykle ważnego przejścia między okresem poniemowlęcym a przedszkolnym. Lepiej aniżeli dziecko trzyletnie orientuje się w otoczeniu, formułuje swoje potrzeby i kontaktuje z bliskimi.
Po pierwsze rodzice, rodzina lub opiekunki mogą dostrzegać mnóstwo zmian zachodzących w rozwoju dziecka, a przez to zastanawiać się, czy zmiany przebiegają w sposób prawidłowy. Czy 4. latek posiada wachlarz umiejętności odpowiedni dla swojego wieku:
- potrafi podporządkować się zasadom i regułom panującym w danym miejscu?
- zna elementy otoczenia (imiona, nazwy przedmiotów)?
- posiada umiejętności ruchowe umożliwiające poznanie świata?
- i energię dla swojego wieku i zręczność?
Szukam opiekunki do dziecka | Profile niań w okolicy
Obserwacja czterolatków
Obserwacja dziecka jest niezwykle ważnym elementem rodzicielstwa, to właśnie rodzic zna najlepiej swoje dziecko, wie jak zachowuje się w danym miejscu, ile czasu potrzebuje na wykonanie zadania i jak radzi sobie z nauką, np. podstawową matematyką.
Oszacowanie zdolności dziecka w odpowiednim wieku może być nie lada wyzwaniem, każdy rozwija się w sobie znanym tempie, a powodowanie nacisku może ten rozwój nie tyle przyśpieszyć co spowolnić lub wywołać szereg nieprzyjemnych konsekwencji.
Poniżej przyjrzymy się przyjętym normom i regułom co do zdolności i zachowania czteroletniego dziecka.
Co powinien umieć 4 latek według podstawy programowej?
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla 4-latka zakłada, że dziecko powinno rozwijać się w obszarach rozwoju, takich jak:
- Obszar fizyczny – doskonalenie sprawności ruchowej, koordynacji i precyzji ruchów, nabywanie umiejętności motorycznych, takie jak skakanie, chodzenie po równoważni i łapanie piłki;
- Obszar poznawczy – rozwijanie myślenia abstrakcyjnego i logicznego rozumowania np. poprzez układanie puzzli, rozwiązywanie prostych zagadek;
- Obszar językowy – rozwijanie umiejętności komunikacji werbalnej, rozwijanie słownictwa, uczenie się nowych wyrażeń i tworzenie prostych zdań -> Jak nauczyć dziecko czytać?
- Obszar artystyczny – rozwijanie kreatywności poprzez działania plastyczne, rysowanie, malowanie, rzeźbienie i lepienie z gliny.
Przygotowanie do szkoły: co powinien umieć czterolatek w szkole?
Choć jeszcze kilka lat dzieli czterolatka od rozpoczęcia formalnej nauki, to właśnie teraz dziecko kształtuje wiele umiejętności niezbędnych w szkolnym środowisku.
Dziecko powinno być w stanie zrozumieć podstawowe zasady społeczne, komunikować się wyraźnie, a także rozwijać zdolności poznawcze, takie jak liczenie, rozpoznawanie liter czy kształtów. Bardzo ważne jest zachęcanie czteroletniego dziecka do samodzielnej eksploracji i budowania pozytywnych nawyków np. czytania książek lub nauki poprzez zabawę. Niezwykle pomocna może okazać się w wychowaniu Metoda Montessori, która skupia się na stymulowaniu dziecka, wspieraniu samodzielności i ciekawości.
Sprawność ruchowa 4. letniego dziecka
W miarę jak dziecko przekracza czwarty rok życia, dynamicznie rozwija się jego motoryka mała, która obejmuje czynności wymagające precyzji, skupienia i koordynacji mniejszych grup mięśniowych. Do czynności angażujących motorykę małą należą:
- pisanie, rysowanie, zapinanie guzików, lepienie z plasteliny.
Na początku, podczas wykonywania tych czynności, dzieci często angażują całe swoje ciało, co jest przejawem motoryki wielkiej. Przykładem może być malowanie, podczas którego dziecko może przechylać się na bok wraz z ruchami pędzla lub wypinać język, starając się o większą precyzję.
Czterolatek zyskuje coraz większą zręczność dzięki rozwijającej się motoryce małej oraz ciągłemu udoskonalaniu motoryki wielkiej. Rozwój motoryki wielkiej widoczny jest w coraz bardziej zaawansowanych czynnościach, takich jak:
- szybsze bieganie, celniejsze rzucanie piłką, kopanie piłki w trakcie biegu, skakanie na jednej nodze, taniec, jazda na rowerze.
Te umiejętności pozwalają dziecku na bardziej skomplikowane interakcje z otoczeniem i stanowią kluczowy element jego fizycznego rozwoju.
Samodzielność 4. letniego dziecka
Czterolatek stawia na samodzielność! Potrafi się ubrać i rozebrać, nie potrzebuje większej pomocy podczas jedzenia, sam wybiera produkty, które chce zjeść, a podczas wyjścia na zewnątrz rozpoznaje zmiany pogody i wie co powinien na siebie założyć. Wraz z wiekiem zaczyna podejmować coraz więcej decyzji.
Jakie zadania powinny zostać wykonane przez 4 latka bez żadnego kłopotu:
- Dziecko rozumie swoje potrzeby fizjologiczne, potrafi o nich informować i uczy się samodzielnie korzystać z toalety;
- W sposób prawidłowy posługuje się sztućcami;
- Samodzielnie myje ręce i zęby;
- Coraz częściej radzi sobie bez pomocy rodzica lub opiekuna, nie potrzebuje ciągłej uwagi -> sprawdź dostępne profile niani na noc
- Zapina guziki, zasuwa suwaki;
- Ubiera i rozbiera podstawowe ubranie, potrafi przełożyć ubranie na prawą stronę.
Niania dorywczo lub na weekend dla dziecka
Mowa i myślenie dziecka, czyli ile słów zna 4. latek?
Podróż przez krainę pytań zazwyczaj rozpoczyna się w czwartym roku życia, dziecko przygląda się swojemu otoczeniu, zadaje pytania, by w ten sposób poznać świat.
Według przeprowadzonych badań przeciętny czterolatek posiada zasób słownictwa składający się od około 1500 do 2800 słów. Dziecko mówi płynnie i zadaje mnóstwo pytań, buduje bardziej złożone zdania, a słownictwo jakim się posługuje powinno zauważalnie wrastać. Coraz większa liczba słów przekłada się na znajomość nazw pojazdów, ulic, domów, zawodów, miejsc itp.
Czterolatek powinien:
- Prawidłowo wymawiać wyrazy i potrafić inicjować dialog nie tylko z rówieśnikami, ale także dorosłymi;
- Uważnie słuchać opowiadań, których koniec potrafi przewidzieć;
- Nazwać wyróżnione przedmioty;
- Układać w kolejności części historii, odtworzyć piosenkę lub wiersz dla mamy.
Dojrzałość i rówieśnicy dziecka
Przebywanie pośród rówieśników jest niezwykle ważnym elementem rozwoju dla czterolatka. W ramach samodzielnej zabawy, dziecko korzysta z własnej wyobraźni, nie włączając do niej nikogo poza sobą, nie poznaje nowych reguł i umów obowiązujących w większej grupie.
Dziecko, które pozbawia się tej możliwości nie uczy się obserwacji „równych sobie”, co po latach może ujawniać się poczuciem wykluczenia. Zabawy w grupie wiążą się z wyrażaniem własnego ja, czekaniem na swoją kolej, wybuchami konfliktów i nauką sposobów ich łagodzenia. Podczas przebywania z rówieśnikami, dziecko uczy się:
- Nawiązywania nowych kontaktów;
- Szukania pomocy i reagowania na sytuacje kryzysowe;
- Budowania głębszych relacji;
- Przewodzenia, przestrzegania lub łamania zawartych umów i reguł.
Najczęściej zadawane pytania
- Do ilu powinien liczyć 4 latek?
Czteroletnie dziecko doskonale radzi sobie z rozróżnianiem kolorów, smaków, wie co lubi a czego nie lubi. Potrafi nazwać pogodę i otaczające go obiekty. Matematyka to jednakże inna pala kaloszy, bo jej wyobrażenie sprowadza się do użycia pomocy: klocków, cukierków, palców itp.
Czterolatek nie powinien mieć problemów z liczeniem do pięciu, a wraz z kolejnymi ćwiczeniami może poznawać kolejne cyfry i liczby.
- Ile powinno spać 4 letnie dziecko?
Zgodnie z aktualnymi na 2023 rok rekomendacjami WHO, dziecko w wieku 4 lat powinno spać przez 10-12 godzin w celu prawidłowego rozwoju ciała i mózgu. Drzemka w ciągu dnia nie jest konieczna dla dziecka, jednak może wspomóc procesy łatwiejszego zapamiętywania i szybszej regeneracji. Godzina, o której dziecko idzie spać powinna być dopasowana w sposób indywidualny do potrzeb dziecka.
- Jaka jest prawidłowa waga i wzrost dla 4 latka?
Rozwój fizyczny między w pierwszych trzech latach jest znacznie bardziej gwałtowny aniżeli w czwartym roku życia, jednakże dynamika zmian jest w dalszym ciągu zauważalna.
Prawidłowa waga i wzrost dla czteroletniej dziewczynki wynoszą odpowiednio: 103,0 cm przy odchyleniu 4,4 cm oraz 16,4 kg przy odchyleniu 1.9
Prawidłowa waga i wzrost dla czteroletniego chłopca wynoszą odpowiednio: 103,8 cm przy odchyleniu 4,4 cm oraz 16,9 kg przy odchyleniu 1,8.
Na podstawie: Wg. Kurniewicz-Witczakowej R. i wsp. Warszawa 1990.
- Jakie zachowania u 4 letniego dziecka powinny niepokoić?
Obserwacja i dobre relacje z dzieckiem są kluczem do wychwycenia jakiejkolwiek nieprawidłowości związanej z rozwojem. Zachowania, które najczęściej powinny niepokoić rodziców, i które możemu skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu to:
- Niemówienie i pozostawanie biernym na bodźce;
- Brak reakcji, dziecko nie zwraca uwagi na nowe zabawki, otoczenie, nie słyszy własnego imienia;
- Aspołeczność, dziecko nie lubi przebywać pośród ludzi, ucieka od grupy rówieśników;
- Brak okazywania uczuć, miłości, przyjaźni ale również niezadowolenia i złości;
- Wybitność tylko w jednej dziedzinie nauki.
Nietypowe zachowania nie powinny budzić niepokoju rodzica, ale wzmocnioną uwagę. Każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny, dlatego ewentualne nieprawidłowości powinny być skonsultowane z pedagogiem lub specjalistą ds. rozwoju dziecka.
Autyzm u 4 latka
Autyzm jest neurologicznym zaburzeniem rozwoju, które zazwyczaj objawia się już przed 3. rokiem życia. Diagnoza autyzmu może zostać postawiona nawet u dzieci młodszych, jednak niektóre objawy mogą pojawić się później.
W przypadku obaw dotyczących autyzmu u dziecka, konieczna jest konsultacja z lekarzem specjalistą, takim jak pediatra, który przeprowadzi ocenę i udzieli odpowiedzi na każde z pytań. Należy pamiętać, że niepokojące zachowania dziecka same w sobie nie są wystarczającym dowodem na diagnozę autyzmu.