Metoda Marii Montessori | Czym jest, główne założenia, wady i zalety oraz różnica między metodą tradycyjną

Podejście całościowe i wszechstronne, czyli innymi słowy metoda Montessori to system dydaktyczno-opiekuńczy dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Metoda, która w przeciwieństwie do edukacji skupiającej się na dyscyplinie i posłuszeństwie dziecka wobec osoby starszej, skupia się na środowisku dziecka, obejmuje materiały wspomagające proces uczenia i koncentruje na zadaniach i dążeniu do samodzielności.

Wprowadzanie do metody Montessori | jak działa działa Montessori?

Szeroko znana na świecie metoda Montessori stoi w opozycji do założeń edukacji tradycyjnej, dzieci uczone i wychowywane w ramach tej metody poznają świat przy pomocy każdego ze zmysłów, metoda tradycyjna skłania się z kolei do edukowania poprzez słuchanie i czytanie.Metoda Montessori to koncentrowanie dziecka na działaniu, procesach samouczenia i budowaniu samodzielności, innymi słowy głównym zadaniem jest pomoc we wszechstronnym rozwoju, zarówno poprzez wsparcie nauczyciela, rodzica lub niani dziecka.

• Na czym polega metoda Montessori?

Montessori opiera się na przekonaniu, że dzieci to mali odkrywcy i najlepiej jest uczyć je poprzez samodzielne działanie i eksplorację, które wnoszą do ich życia najwięcej dobrego. Kluczowym w tej metodzie jest starannie przygotowane otoczenie edukacyjne, w którym dziecko ma swobodę wyboru aktywności, materiałów edukacyjnych oraz tempa nauki.

Czy wprowadzenie metody Montessori jest trudne?

Wprowadzenie w życiu szkolnym lub domowym nowej metody nauczania może być wymagające, ponieważ wymaga gruntownej znajomości filozofii i praktyki postępowania wobec dziecka, a także zaangażowania w odpowiednie przygotowanie środowiska i materiałów edukacyjnych.

Z drugiej strony, już małe kroki skierowane w kierunku postępowania zgodnie z nurtem Montessori są w stanie w znaczący sposób wpłynąć na proces nauki i postrzegania otoczenia przez dziecko.

Główne zalety metody Montessori

• Indywidualizacja: Metoda promuje indywidualizacją nauki, umożliwia dostosowanie tempa oraz stylu edukacji dopasowanych do potrzeb każdego ucznia;
• Rozwój samodyscypliny: Dziecko jest zachęcane do podejmowania decyzji, planowania dnia;
• Rozwój kreatywności: Dzieci mają okazję eksplorować świat i odkrywać nowe rzeczy, co przekłada się na wzrost kreatywnego i twórczego myślenia;
• Równowaga między pracą a zabawą: Metoda Montessori łączy w sobie pracę tj. naukę wraz z zabawą. Dzieci uczą się poprzez aktywność.

Główne wady metody Montessori

• Brak struktury organizacyjnej: Niektórzy uważają, że brak ściśle określonych zasad postępowania oraz zdefiniowanej struktury może prowadzić do chaosu oraz nieefektywnego wykorzystywania czasu;
• Brak standardów oceny: Ocena stanowi tylko formalny przekaz, co może utrudniać porównywanie osiągnięć uczniów;
• Potrzeba wyspecjalizowanej kadry: Metoda wymaga podejścia wykwalifikowanych nauczycieli, którzy posiadają wiedzę o technikach nauczania oraz zasadach;
• Bariery finansowe: Edukacja według metody Montessori może być kosztowna, co przekłada się na jej dostęp dla szerszej publiczności.

Historia metody Marii Montessori, kiedy powstał nowy nurt nauczania dzieci?

Za powstaniem znanej metody stoi włoska doktor i pedagog Maria Montessori (1870 – 1952), specjalizująca się w psychiatrii oraz pediatrii. Badania nad dziećmi z problemami psychicznymi doprowadziły do utworzenia nowego spojrzenia na rozwój dzieci, a tym samym ukierunkowania zasad pracy z najmłodszymi. Metoda stosowana przez Marię Montessori okazała się stymulująca nie tylko dla dzieci niepełnosprawnych, ale także podczas zastosowania w edukacji z dziećmi pełnosprawnymi.

Wraz z ukończeniem studiów medycznych i otrzymaniem stopnia doktora w dziedzinie psychiatrii, Maria Montessori rozpoczęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. Stanowisko pozwoliło na zbadanie metody dla edukacji dzieci niepełnosprawnych, a wnioski potwierdziły, iż dziecko powinno mieć zapewnione odpowiednie warunki wychowawcze oraz stymulanty do dalszego rozwoju.

W 1907 roku, Maria Montessori otworzyła Dom Dzieci, w którym zbadała metodę nie tylko na uczniach niepełnosprawnych, ale także w pełni zdrowych. Przez blisko 50 lat pracy z dziećmi Montessori ukształtowała swoje założenia i cele rozwoju dziecka m.in. zapewnienie całościowego rozwoju oraz jak najlepsze przygotowanie do dorosłego życia.

Główne założenia i zasady metody Montessori

Zasadą podstawową, którą kieruje się metoda Montessori jest wolność dziecka oraz wzbudzanie kreatywności w uczniu. W przeciwieństwie do metody tradycyjnej, w której szczególny nacisk przykłada się do dyscypliny dziecka, metoda Montessori skłania się ku samokontroli i przystosowaniu do obowiązujących w życiu zasad poprzez naukę i obserwację. Według Marii Montessori okres dzieciństwa jest okresem, w którym dziecko chłonie ogromne ilości informacji z otoczenia i przyswaja je według własnych możliwości. Dziecko ma uczyć się dbać o siebie bez krytyki płynącej z góry, metoda bazuje zatem na konstruktywnej nauce na błędach, a nie na świecie zakazów i nakazów.

Pedagogika metody Montessori oparta jest na dokładnej obserwacji dziecka oraz indywidualnym podejściu do każdego ucznia nawet najbardziej wymagającego tzw. high need baby. Stworzenie odpowiedniego środowiska dla jednostki jest niezwykle ważne, metoda Montessori traktuje środowisko jako materiały wspomagające proces nauki dziecka jak i osobę tworzącą środowisko, tj. nauczyciela lub rodzica.

10 zasad metody Montessori w pigułce

Metoda Montessori dzięki ustalonym zasadom pozwala na zwiększenie koncentracji i samodzielności dziecka, budowanie pokładów wiary we własne możliwości i odpowiedni start w dorosłe życie. Dziecko, które zna swoje obowiązki i zadania jest przygotowane na ich wykonanie (bez nagród i kar), gdy obowiązek nie zostanie wykonany. Dziecko wychowywane według założeń Monstessori powinno cechować się zwiększoną cierpliwością, starannością i wiedzą. Do głównych zasad należą:

• Samodzielność, pozwól aby dziecko było przewodnikiem – nauczyciel lub opiekun ma za zadanie wspierać dziecko tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Uczeń powinien mieć swobodę w wyborze miejsca, rodzaju oraz czasu własnej pracy;
• Bez kar i nagród – podstawowe założenie pedagogiki Montessori to odejście od dotychczasowego i tradycyjnego założenia „marchewki i kijka” Dziecko powinno znać swoje obowiązki i wykonywać je z własnej woli, bez przymusu;
• Nauczyciel = mentor – osoba pełniąca rolę nauczyciela wspiera dziecko w jego wyborach, doradza i obserwuje. Mentor jest osobą, która posiada niezbędne informacje, i która nie podejmuje wyboru zamiast dziecka’
• Cisza i harmonia – zrozumienie świata za sprawą ciszy jest niezwykle ważne według założeń metody Montessori. Dziecko uczy się lepiej dzięki większemu skupieniu, praca jest bardziej efektywna i przynosi lepsze efekty, gdy jest wykonywana w odpowiednich warunkach: spokoju i ciszy;
• Porządek – otoczenie, w którym odbywa się nauka i wykonywanie zadań powinno znajdować się w porządku. Dziecko lepiej przyswaja wiedzę, gdy dookoła brakuje rozpraszaczy;
• Stopnie trudności – nauczyciel musi zrozumieć jakie umiejętności posiada dziecko i dopasowywać do nich zadania, które wraz z czasem zaczną ewoluować i zmieniać się pod względem trudności;
• Elementy otoczenia – dziecko powinno uczyć się korzystać z elementów otoczenia. Plastikowe, „już gotowe” zabawki nie służą rozwijaniu kreatywności;
• Ostrożność – podczas aktywności z użyciem noży, nożyczek wymagana jest kontrola i nadzór osoby dorosłej;
• Dowolność – dziecko ma prawo poznawać materiały i zabawki na różny sposób według własnego uznania; dopóki nie niszczy i nie robi nikomu krzywdy;
• Poszanowanie – dziecko uczy się wzajemnego szacunku nawet wtedy, gdy popełnia błędy.

Edukacja tradycyjna a metoda Montessori

Edukacja tradycyjna na co została zwrócona uwaga wcześniej, skupia się na dyscyplinie i posłuszeństwie – dziecko ma być tym, kto słucha. Metoda Montessori pozwala dziecku na odkrywanie świata poprzez własne doświadczenie i wiedzę, poszerzane z dnia na dzień.

Jak wygląda szkoła Montessori?

Szkoła Montessori różni się od szkoły tradycyjnej pod wieloma względami, po pierwsze wygląd klas Montessori, w których panuje prawdziwy porządek, a każdy przedmiot ma z góry przypisane miejsce. Dziecko jest przygotowane na budowanie ładu i porządku. Ma dostęp do narzędzi i materiałów, z których będzie czerpać wiedzę, a środowisko nie powinno zakłócać procesu uczenia się tj. być w bałaganie. Dostępne zabawki, modele, narzędzia, materiały mają pomóc dziecku, a nie stać się przeszkodą. W szkole Montessori znajdują się przede wszystkim układanki, łamigłówki, puzzle, zabawki edukacyjne i wiele innych podobnych i służących poszerzaniu wiedzy i kreatywności.

Zasada „tylko jeden egzemplarz” jest często spotykana, co ma nauczyć dziecko cierpliwości i czekania na swoją kolej.

Szkoła tradycyjna a podejście Montessori

Szkoła tradycyjna różni się od szkoły Montessori rytmem, w którym dziecko jest tylko słuchaczem lub obserwującym; nie angażuje się, nie tworzy i nie działa samodzielnie. Metoda Montessori traktuje proces uczenia się jako drogę odkrywania, w którego trakcie dziecko odkrywa złoża koncentracji, kreatywności, samodyscypliny lub motywacji do dalszego działania.

Dlaczego metoda Montessori stała się tak popularna?

Założenia metody Montessori stały się popularne ze względu na promowanie samodzielności, eksploracji dziecka oraz skupieniu się na jego rozwoju jako jednostki, co w głównej mierze przyciągnęło uwagę rodziców i pedagogów nie tylko w Polsce, ale na całym świecie.

Czy zmiany po wprowadzeniu Montessori są widoczne od razu?

Efekty wprowadzenia metody Montessori mogą być zauważalne w różnych zakresach, ale nie zawsze są natychmiastowe. Niektóre zmiany, takie jak wzrost samodzielności lub zainteresowanie nauką, mogą być widoczne stosunkowo szybko, podczas gdy inne, takie jak rozwój umiejętności społecznych czy emocjonalnych, mogą wymagać więcej czasu.

Jaki jest cel działania metody Montessori?

Głównym założeniem Pedagogiki Marii Montessori jest danie dziecku szansy na wszechstronny rozwój. Wsparcie: kulturowe, duchowe, społeczne, fizyczne ma stanowić drogę do utworzenia indywidualnego zestawu cech osobowości i uformowaniu prawidłowego charakteru, zdobyciu wiedzy oraz umiejętności. Cel Montessori realizowany jest poprzez:

• pracę nad szacunkiem do pracy oraz porządku;
• rozwijanie samodzielności;
• pracę w ciszy oraz atmosferze pracy indywidualnej i zbiorowej;
• odejście od kar i nagród;
• szacunek do innych;
• rozwijanie indywidualnych umiejętności i uzdolnień;
• osiąganie samodyscypliny i dążenia do osiągania postawionych sobie celów.

Najczęściej zadawane pytania

• Czy istnieją szkoły publiczne lub placówki przedszkolne oparte na metodzie Montessori?

Tak, metoda Montessori jest stosowana zarówno w szkołach prywatnych, publicznych, a także w żłobkach. Jej popularność wzrasta z roku na rok, dlatego szkoły decydują się na wprowadzanie elementów metody do swoich programów nauczania. Poza tym istnieją szkoły oparte tylko i wyłącznie na zasadach i metodach Montessori.

• Czy metoda Montessori jest odpowiednia dla wszystkich dzieci?

Metoda pomimo swoich wielu zalet nie jest odpowiednia dla każdego. Metoda Montessori stawia duży nacisk na samodzielność, samokierowanie, rozwijanie dziecka poprzez odkrywanie i doświadczenie, co w niektórych przypadkach, jak np. zaawansowanego spektrum autyzmu może okazać się zbyt wymagająca.

• Czy można stosować elementy metody Montessori w domu, nawet jeśli dziecko nie chodzi do szkoły Montessori?

Tak, nawet w przypadku gdy dziecko nie uczęszcza do szkoły Montessori, rodzic, opiekun lub opiekunka może z powodzeniem stosować elementy metody Montessori, których celem jest sprzyjanie rozwojowi dziecka np. poprzez stworzenie pokoju Montessori dla dziecka.

Cytaty Marii Montessori

Poniżej przedstawiamy przykłady cytatów Marii Montessori:

„Aby pomóc dziecku, musimy zapewnić mu środowisko, które pozwoli mu swobodnie się rozwijać”

„Prostota przedmiotów często służy rozwijaniu aktywności i zdolności”

„Dawanie dziecku wolności nie oznacza porzucenia go samemu sobie”

„Nie wystarczy, że nauczyciel ogranicza się do kochania i rozumienia dziecka, musi on najpierw pokochać i zrozumieć wszechświat…”

Podsumowanie, metoda Marii Montessori, co warto wiedzieć

Metoda Montessori to unikalny sposób nauczania i wychowania dzieci, który stawia na rozwijanie pełnego potencjału każdego malucha. Głównymi elementami metody są odpowiednio przygotowane otoczenie np. pokoju dziecka, przestrzeganie zasad Montessori, tj. stawianie na samodzielność i rozwój poprzez próby i błędy. Nauczyciele w metodzie Montessori pełnią rolę przewodników, których głównym zadaniem jest wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka bez narzucania sztywnych ram. Wdrażając tę metodę, rodzice i nauczyciele otwierają drzwi do podróży prawdziwych odkrywców, uczenia się poprzez zabawę i odkrywania nowego.